Tính toán đằng sau nhà máy đất hiếm lớn nhất châu Âu

Nhà máy đất hiếm lớn nhất châu Âu được vận hành bởi Neo Performance Materials (Canada) và hoạt động từ giữa tháng 9. Cơ sở này đặt tại Narva, một thành phố công nghiệp nhỏ tại Estonia.

Trên CNBC, CEO Neo Rahim Suleman cho biết nhà máy đang hướng tới sản lượng 2.000 tấn nam châm đất hiếm năm nay, sau đó tăng tốc lên 5.000 tấn và cao hơn nữa để đáp ứng "thị trường tăng trưởng rất nhanh". Nam châm đất hiếm là linh kiện thiết yếu của nhiều công nghệ hiện đại như xe điện, turbine gió, smartphone, thiết bị y tế, ứng dụng AI và vũ khí chính xác.

Giới phân tích dự báo nhà máy này sẽ đóng vai trò quan trọng trong kế hoạch giảm phụ thuộc vào Trung Quốc của châu Âu. Tuy nhiên, họ cũng cảnh báo khu vực phải đối mặt với hành trình dài và nhiều thách thức nếu muốn đạt mục tiêu về khoáng sản chiến lược.

Hiện tại, gần như toàn bộ nam châm đất hiếm châu Âu sử dụng được nhập từ Trung Quốc. Suleman kỳ vọng nhà máy ở Narva có thể đáp ứng khoảng 10% nhu cầu này. "Chúng tôi ước tính nhu cầu ở châu Âu vào khoảng 20.000 tấn, nên còn rất nhiều việc phải làm. Các khách hàng thực sự muốn đa dạng hóa chuỗi cung ứng", Suleman cho biết.

Ông khẳng định "không nói đến việc độc lập khỏi bất kỳ nhà cung cấp nào" và mục đích "hướng đến chuỗi cung ứng bền vững, đa dạng hơn để giảm rủi ro tập trung". Trước đó, Neo thông báo đã ký hợp đồng với Schaeffler và Bosch, vốn là những nhà cung ứng lớn cho các hãng xe Đức như Volkswagen và BMW.

Tuy vậy, nỗ lực đảm bảo an ninh tài nguyên của châu Âu gặp nhiều rào cản: thiếu vốn, quy định phức tạp, chuỗi cung ứng nội khối hạn chế và phân mảnh, cùng chi phí sản xuất cao. Những thách thức này đặt ra câu hỏi về mức độ khả thi cho các mục tiêu mà EU đề ra.

"Châu Âu cần tăng mạnh công suất nam châm đất hiếm mới có thể tiến gần hơn tới chuỗi cung ứng đa dạng cho ngành ôtô", Caroline Messecar - nhà phân tích tại Fastmarkets cho biết.

Đất hiếm từng là chủ đề ít được chú ý. Nhưng vài năm qua, vật liệu này trở thành đòn bẩy quan trọng trong cuộc đối đầu thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc.

Năm nay, Bắc Kinh đã hai lần siết xuất khẩu đất hiếm. Hồi tháng 10, Trung Quốc đồng ý hoãn áp dụng các biện pháp mới nhất, theo thỏa thuận giữa Chủ tịch Tập Cận Bình và Tổng thống Donald Trump. Tuy nhiên, các hạn chế được ban hành trước đó còn hiệu lực và làm xáo trộn chuỗi cung ứng toàn cầu.

"Mối đe dọa vẫn ở đó. Điều này khiến phương Tây, người dùng và các chính phủ nhận thức rõ hơn rủi ro mà họ phải đối mặt", Ryan Castilloux - Giám đốc hãng tư vấn khoáng sản chiến lược Adamas Intelligence cho biết.

Châu Âu đứng trước ảnh hưởng lớn từ các biến động thuế nhập khẩu. Trong dự báo Kinh tế Mùa thu 2025, Ủy ban châu Âu (EC) nhận định việc Trung Quốc kiểm soát xuất khẩu đã gây gián đoạn chuỗi cung ứng trong các ngành như ôtô và năng lượng xanh.

Theo người phát ngôn EC, việc này khiến họ phải ưu tiên đa dạng hóa nguồn cung, đặc biệt khi nhu cầu dự báo còn tăng đến năm 2030. Hiện tại, EU vẫn phụ thuộc lớn vào một nhà cung ứng. Tháng 10, Chủ tịch EC Ursula von der Leyen thông báo họ đang chuẩn bị kế hoạch "RESourceEU", tương tự sáng kiến "REPowerEU" nhằm giải quyết khủng hoảng năng lượng trước đây.

Dự án Narva xuất hiện trước các biện pháp này. Dù sản lượng còn nhỏ so với nhu cầu, dự án cho thấy hướng đi của EU là tăng năng lực sản xuất nam châm và giảm phụ thuộc vào Trung Quốc.

Trung Quốc hiện thống trị chuỗi cung ứng đất hiếm, chiếm gần 60% sản lượng khai thác và hơn 90% hoạt động sản xuất nam châm đất hiếm toàn cầu. Châu Âu là thị trường xuất khẩu lớn nhất của đất hiếm Trung Quốc.

Dù vậy, vị trí nhà máy Narva gây nhiều tranh cãi vì rủi ro an ninh khi nằm quá gần Nga. Giải thích về quyết định này, Suleman cho biết họ có sẵn hạ tầng ở Estonia. "Estonia là lựa chọn hợp lý. Chúng tôi có lịch sử lâu dài tại đây khi sở hữu cơ sở tách chiết đất hiếm nhẹ và đang phát triển đất hiếm nặng", ông nói.

Suleman cũng hài lòng với chất lượng nhân lực, trình độ giáo dục, tinh thần làm việc của lao động tại đây. "Chúng tôi nhận được sự hỗ trợ từ cả Estonia và EU. Vì thế, đây là lựa chọn tuyệt vời", ông nói.

Các nghị sĩ Estonia hoan nghênh dự án, cho rằng nhà máy sẽ mang lại lợi ích cho cả nước này và khu vực. Thứ trưởng phụ trách Năng lượng và Khoáng sản Estonia Jaanus Uiga nhận xét nhà máy của Neo mở cửa "rất đúng thời điểm".

Uiga thừa nhận căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc về đất hiếm, cho rằng Estonia và EU cần thích ứng với bối cảnh thay đổi. "Đây là nhà máy xử lý chuyên biệt. Chúng tôi rất vui vì điều này diễn ra ở khu vực đang chuyển hướng khỏi nhiên liệu hóa thạch", ông kết luận.

Hà Thu (theo CNBC, Reuters)

Nguồn từ: Vnexpress.net